ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜਨ ਧਨ ਯੋਜਨਾ (PMJDY)
Pradhan Mantri Jan Dhan Yojana
ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਮੋਦੀ ਦੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵਿੱਤੀ ਸਮਾਵੇਸ਼ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਜਨ ਧਨ ਯੋਜਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਬੈਂਕ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਹਰ ਪਿੰਡ ਅਤੇ ਕਸਬੇ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚੇ। ‘ਸਬਕਾ ਸਾਥ-ਸਬਕਾ ਵਿਕਾਸ’ ਯੋਜਨਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਰ ਭਾਰਤੀ ਨਾਗਰਿਕ ਦਾ ਬੈਂਕ ਖਾਤਾ ਹੋਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਇੱਕ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਇੱਕ ਖਾਤਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਜਨ ਧਨ ਯੋਜਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਤਹਿਤ ਕੋਈ ਵੀ ਵਿਅਕਤੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਬੈਂਕ ਵਿੱਚ ਜਾ ਕੇ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਰਕਮ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਖਾਤਾ ਖੋਲ੍ਹ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ‘ਜ਼ੀਰੋ ਬੈਲੇਂਸ’ ਦਾ ਵੀ ਪ੍ਰਬੰਧ ਹੈ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਵੀ ਵਿਅਕਤੀ ਬਿਨਾਂ ਕੋਈ ਰਕਮ ਜਮਾਂ ਕਰਵਾਏ ਵੀ ਖਾਤਾ ਖੋਲ੍ਹ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਪਛਾਣ ਅਤੇ ਪਤੇ ਦੀ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕਤਾ ਦੇ ਨਿਯਮਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਢਿੱਲ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣਾ ਪਤਾ ਖੁਦ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਡਰਾਈਵਿੰਗ ਲਾਇਸੈਂਸ, ਆਧਾਰ ਕਾਰਡ, ਵੋਟਰ ਕਾਰਡ, ਕਿਸਾਨ ਕਾਰਡ ਆਦਿ ਪਛਾਣ ਲਈ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਅਤੇ ਜੇਕਰ ਵਿਅਕਤੀ ਕੋਲ ਪਛਾਣ ਦਾ ਕੋਈ ਨਿਸ਼ਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਤਾਂ ਵੀ ਉਹ ਖਾਤਾ ਖੋਲ੍ਹ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਉਸ ਖਾਤੇ ਤੋਂ ਲੈਣ-ਦੇਣ ‘ਤੇ ਕੁਝ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਲਗਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ।
ਹਰੇਕ ਖਾਤਾ ਧਾਰਕ ਰੁ. 5,000/- ਤੱਕ ਦਾ ਲੋਨ ਲੈ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ‘ਡੈਬਿਟ ਕਾਰਡ’ ਵੀ ਲੈ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਵਿੱਤ ਮੰਤਰਾਲਾ ਇਸ ‘ਤੇ ਨੇੜਿਓਂ ਨਜ਼ਰ ਰੱਖ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਾਰਡ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਖਾਤਿਆਂ, ਸੰਯੁਕਤ ਖਾਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਦੇ ਨਾਮ ‘ਤੇ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਡੈਬਿਟ ਕਾਰਡ ਕਿਸੇ ਨਾਬਾਲਗ ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਵਿਵਾਦਾਂ ਵਾਲੇ ਖਾਤਾਧਾਰਕਾਂ ਨੂੰ ਡੈਬਿਟ ਕਾਰਡ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ।
ਰੁਪੇ ਡੈਬਿਟ ਕਾਰਡ ਧਾਰਕਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਬੀਮਾ ਕਵਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਬੀਮਾ ਦੁਰਘਟਨਾ ਕਾਰਨ ਮੌਤ ਜਾਂ ਅਪੰਗਤਾ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰੇਗਾ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਕਲਾਸੀਕਲ ਕਾਰਡ ਤਹਿਤ ਕਵਰ ਦੀ ਰਕਮ ਇੱਕ ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਅਤੇ ਪਲੈਟੀਨਮ ਕਾਰਡ ਤਹਿਤ ਦੋ ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਰੱਖੀ ਗਈ ਹੈ।
ਇਸ ਯੋਜਨਾ ਤਹਿਤ ਦਸੰਬਰ 2015 ਤੱਕ ਕਰੀਬ 20 ਕਰੋੜ ਖਾਤੇ ਖੋਲ੍ਹੇ ਗਏ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਕਰੀਬ 30 ਹਜ਼ਾਰ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਜਮ੍ਹਾਂ ਹਨ। ਇਹ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਰਿਕਾਰਡ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸੇ ਲਈ ‘ਗਿਨੀਜ਼ ਬੁੱਕ ਆਫ ਵਰਲਡ ਰਿਕਾਰਡ’ ਨੇ ਇਸ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਕੇ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਜਾਮ ਜਨ ਧਨ, ਆਧਾਰ ਅਤੇ ਮੋਬਾਈਲ ਦੀ ਤ੍ਰਿਏਕ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਆਰਥਿਕ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਲਿਆਉਣਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਲੜੀ ਵਿੱਚ, ਐਲਪੀਜੀ ਸਬਸਿਡੀ ਨੂੰ ਸਿੱਧੇ ਬੈਂਕ ਨਾਲ ਜੋੜਨਾ ਵੀ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਉਪਰਾਲਾ ਹੈ। ‘ਸਰਕਾਰ ਤੋਂ ਵਿਅਕਤੀ’ ਤਹਿਤ ‘ਗਰੀਬੀ ਹਟਾਓ’ ਲਹਿਰ ਦਾ ਇਹ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਹੱਲ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਜਨਤਕ ਵੰਡ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਵੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਜਿਸ ਰਫ਼ਤਾਰ ਨਾਲ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜਨ-ਧਨ ਯੋਜਨਾ ਤਹਿਤ ਖਾਤੇ ਖੋਲ੍ਹੇ ਗਏ ਹਨ, ਜੇਕਰ ਬੈਂਕ ਕਰਮਚਾਰੀ ਅਤੇ ਅਧਿਕਾਰੀ ਇਸੇ ਰਫ਼ਤਾਰ ਅਤੇ ਉਤਸ਼ਾਹ ਨਾਲ ਸੁਚੇਤ ਰਹਿਣ ਤਾਂ ਇਹ ਯੋਜਨਾ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿੱਚ ਨਵੇਂ ਰਿਕਾਰਡ ਕਾਇਮ ਕਰੇਗੀ। ਅਤੇ ‘ਸਬਕਾ ਸਾਥ-ਸਬਕਾ ਵਿਕਾਸ’ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਉਦਾਹਰਣ ਹੋਵੇਗੀ।
